Beginner's Latin

by the Direct Method

Praefātio

Transcrībentēs lēctōribus salūtem plurimam dant.

Hic liber, nōmine Beginner's Latin by the Direct Method, multās fābulās Latīnē discendī aptās continet, sed multa capitula in initiō scrībuntur quae paene nūllīs verbīs Latīnīs ūtuntur. Mēta huius sitūs est linguam Latīnam legendō discere. Itaque prīma capitula removentur ut fābulae Latīnae melius indicentur. Bene legite, ō sodālēs!

Quō Modō Diēs Mēnsēs Annōs Agās

Octo hōrās dormīs. Sex vel septem hōrās labōrās: recitās, litterās scrībis, librōs lēgis, multās rēs ēdiscis. Duās hōrās cibum edis. Octo vel septem hōrās vel lūdīs vel aliās rēs facis. Sīc diem agis.

Per mēnsem vīgintī diēs ad lūdum commeās, decem diēs fēriās habēs. Per annum decem mēnsēs labōrās, duōs mēnsēs fēriās habēs. Sīc mēnsem et annum agis.

Octo annōs ad lūdum grammaticum, quattuor annōs ad lūdum superiōrem commeās. Multās rēs ad lūdum portās: librōs, aliōs quattuor unciās lātōs, aliōs quīnque unciās lātōs: et rēgulam ūnum pedem longam: stilōs quoque et calamōs sex vel septem unciās longōs. Mēnsam habēs duōs pedēs et dīmidium altam, trēs pedēs longam, duōs pedēs lātam.

Iam dīc mihi, quam diū ad lūdum commeās? Quot librōs habēs? Quam longōs stilōs habēs? Et quam diū labōrās?

Puella Cucullō Rubrō Indūta

Fābulam nārrō. Attendite, et aurēs vestrās ērigite. Dīcō hanc fābulam quīnque partēs habēre:

Anum videō. Anum pauperem et miseram videō. Vīllam quoque huius anūs pauperis et miserae spectō. Crēdō hanc anum nōn bene vītam agere. Videō anum in vīllam suam īre, vīllae iānuam claudere.

Iam puellam videō. Neptem illīus anūs videō. Cucullum rubrum induit: saccum alūtae capit, et cibum in saccō pōnit. Per viam magnam partem diēī per silvam ambulat, et saccum cibī plēnum ad aviam suam portat.

Sed subitō lupum videt, lupum magnum et terribilem; dīcō puellam lupum terribilis magnitūdinis vidēre. Nunc lupum Latīnē dīcere audiō, 'Salve, puella: quō is?' et puellam respondēre, 'Ad aviae vīllam hunc saccum cibī plēnum portō.' Iam quid putātis lupum facere? Videt puellam cucullum rubrum possidēre; dīcō eum illam possessōrem cucullī rubrī spectāre. Dīcit sē possessōrem cucullī et cibī amāre. Dīcit, 'Ō pulchra puella, amō tē. Dā mihi cucullum tuum.' Et videō lupum cucullum capere et induere; et puellam subter arborem cōnsīdere.

Iam quid putātis? Celeriter ad aviae vīllam it--dīcō lupum īre--et ānum reperit et edit! Tum puellam exspectat; dīcō lupum adventum puellae exspectāre. Et nōnne scītis puellam ad aviae vīllam celeriter venīre, et nōn aviam suam reperīre, sed cucullum et lupum terribilem invenīre?

Sed puella vēnātōrem venīre videt; adventum vēnātōris spectat, et hunc virum lupum interficere videt; mortem lupī spectat, et gaudet. Nōnne putātis vēnātōrem, servātōrem puellae, gaudēre? Et patrem et mātrem puellae gaudēre? Sed crēdō hōs dolēre quoque. Cūr dolent?

Puella Cucullō Rubrō Indūta et Āvia

Anus iacet
Lectulus
Vīlla
Armārium
Placentae
Via
Silva
Arbor
Cucullus
Lupus
Mors lupī
Lupus interficitur
Vēnātor

Agricola Fātuus et Fundus Eius

Fundum videō, fundum parvum et malum; dīcō hunc fundum angustōs agrōs habēre, et malās herbās et arborēs paucās et humilēs, et malōs frūctūs; dīcō mē fundum magnae sterilitātis vidēre. Num tū illum fundum possidēre vīs? Nōn crēdō.

Sed dīcō agricolam illum fundum possidēre. Et iam agricolam videō; possessōrem huius sterilis fundī, et hārum sterilium arborum spectō. Ēheu, nōn gaudeō; doleō; miseret mē huius īnfēlīcis agricolae. Sed cūr putās hunc agricolam tam malum fundum habēre? Ego sciō. Numquam labōrat, semper somniat. Nōnne intellegis?

Sed videō agricolam sē commovēre. Quō it? Ad arborēs venit, paucōs frūctūs carpit (dīcō agricolam arborum frūctūs, nōn herbārum frūctūs, carpere), et in corbe suō frūctūs pōnit. Tum hunc corbem frūctuum plēnum capit, et per viam ambulāre incipit. Quid vult? Crēdō agricolam velle ad urbem īre et corbem frūctuum plēnum vēndere.

Sed quid facit? Ad arborem venit, subter arborem cōnsīdit, ante sē corbem illum frūctuum plēnum pōnit, oculōs claudit, dormit. Ō pessimum agricolam! Iam somniat sē ad tabernam mercātōris amīcī pervenīre, et frūctūs illōs vēndere. Sē iam multōs nummōs habēre putat (dīcō agricolam putāre sē magnam pecūniam habēre).

Nōnne putās agricolam crēdere sē bene vītam agere? Sed auscultā. Dīcō agricolam nunc somniāre, sē uxōrem pulchram dūcere, et sē uxōrem mīrābilis pulchritūdinis habēre. Putat sē faciem uxōris (vel pulchritūdinem faciēī) amāre, sed linguam uxōris et vōcēs mordācēs nōn omnīnō amāre. Somniat sē uxōrem ferīre! Sed rē vērā corbem ferit, et sīc meritō corbem illum frūctuum plēnum et nummōs et fundum et uxōrem āmittit.

Iam dīcite mihi, ō discipulī et discipulae, sī lēctiōnēs vestrās nōn ēdiscitis, sī nōn labōrātis, sed dormītis et somniātis, quid?

Agricola Fātuus et Fundus Eius

Fundus
Ager
Herbae
Herbae
Flōrēs
Frūctus
Frondēs
Avis
Agricola
Frūctum carpit
Corbis
Urbs

Ōrātiō Oblīqua Perfecta

Sī pēnsum tuum, heri male scrīptum, hodiē bene corrigis, tibi dīcō, "Bene hodiē scrībis, sed male heri scrīpsistī."

Eōdem modo dīcimus: "Hodiē, nunc scrībō: heri, antehāc scrīpsī," vel "nunc scrībunt, antehāc scrīpsērunt."

Quaestiōnēs sunt: Quid fēcistī? Quid fēcī? Quid fēcit? et cētera. Mappam torsī, torsistī, torsit, mappam torsimus, torsistis, torsērunt.

Sī mappam ferīs, et dīcis, "Mappam feriō," et sī ego ā tē quaerō, "Quid dīcis?" tū mihi respondēs, "Dīcō mē mappam ferīre." Quod sī nōn nunc ferīs, sed antehāc (vel heri, vel ōlim) mappam percussistī, tum respondēs, "Dīcō mē mappam percussisse."

Iam putō tē hanc fōrmulam satis bene intellegere:

Mappam percussī. --> Dīcō mē mappam percussisse.
Mappam induistī. --> Dīcō tē mappam induisse.
Mappam rapuit. --> Dīcō eum mappam rapuisse.
Mappam spectāvimus. --> Dīcō nōs mappam spectāvisse.
Mappam torsērunt. --> Dīcō eōs mappam torsisse.

Vulpes et Ūvae

Fābulam cucullī rubrī iam audīvimus. Agricolae fatuī quoque fābulam perlēgistis. Sed fābulam vulpis et ūvārum nōndum nārrāvī. Dīcō hanc vulpem cibum dēsīderāvisse sed nihil cibī habuisse. Itaque per partem silvae ad hortum magnae fertilitātis iit (crēdō vulpem cucurrisse) et repperit (dīcō vulpem repperisse) nōn arborēs et herbās sed vītēs viridēs et ūvās rubrās magnae pulchritūdinis magnaeque dulcēdinis. Quis vestrum numquam audīvit vulpēs magnum amōrem ūvārum dulcium habēre?

Ad altam vītem igitur iit et subter vītem stetit. Dīcō hanc ieiūnam vulpem subter racēmōs ūvārum stetisse et ūvās suspexisse, et dēsīderāsse. Tum quid fēcit? Exsiluit. Cūr exsiluit? Voluit ūvās capere. Sed neque cēpit ūvās neque tetigit. Cūr nōn? Nōn satis longōs lacertōs putō eam habuisse. Tum dīcō nostram vulpem doluisse et lacrimāvisse, et dīxisse sē pessimē vītam agere. Ēheu, miseram vulpem!

Tum subter rāmōs vītis cōnsēdit, et ūvās illās dulcissimās super sē spectāvit, et dēsīderāvit eās cadere. Sed nōn cecidērunt. Tum īram nōn continuit, et exclāmāvit hanc malam vītem nōn dulcēs sed acerbās ūvās tulisse sēque eās neque umquam dēsīderāvisse neque nunc dēsīderāre. Sīc abiit.

Vulpes et Ūvae

Vulpes
Vulpes exsilit
Ūvae
Vītis
Hortus
Lacertī
Racēmus
Rāmus
Sōl

Puer et Nāvis Flagrāns

Fābulam trīstem vōbīs nārrō. Pugnam magnam videō, pugnam nāvium longārum et nautārum fortium. Dīcō hās nāvēs et hōs nautās illīs nāvibus et nautīs plāgās gravēs īnflīxisse, et ignem eīs iniēcisse. Iam omnēs illās nāvēs flagrāre videō. Quis vestrum nōn scit ignem et nāvibus et hominibus nocēre? Nōnne tibi nocet?

Iam imperātōrem illārum nāvium videō. Dīcō hunc virum nautīs imperāre, et classem cūrae illī esse. Et fīlium eius videō; audiō hunc puerum nāvēs et pugnās nāvālēs amāre; dīcō eum rēbus nāvālibus studēre. Atque puerum pium sciō mē vidēre; nam sciō hunc puerum semper patrō suō pārēre et cōnfīdere.

Id temporis fīliō suō dīxit (dīcō patrem dīxisse), "Cōnsiste hīc ante mālum nāvis. Dīcō flammās nōbīs imminēre, sed crēde mihi, tibi nōn nocent. Nōlī timēre." Sīc fīliō persuāsit. Dīcō hunc virum fīliō persuāsisse, et fīlium ante mālum stetisse.

Nunc mortem patris videō, sed sciō illīus mortem fīlium nōn vīdisse. At flammās puerō illī appropinquāre videō. Timet, sed nōn sē commovet. Patrī cōnfīdit et pāret. "Ō mī pater," exclāmāvit, "nōnne scīs flammās mihi paene nocuisse? Nōnne licet mihi discēdere?"

Nūllam audīvit vōcem. Et iterum, "Ō pater," conclāmāvit, "ignōsce mihi, necesse est mē abīre. Sōlum mē relīquistī. Calōrem flammārum sentiō. Semper antehāc mihi fāvistī. Cūr nōn nunc mihi venīs? Cūr nōn mihi parcis? Cūr nōn mihi discēdere permittis? Cūr nōn..." At mortem puerī subitam et terribilem videō! Ēheu puerum fortem et pium! Semper tibi laudem propter fortitūdinem pietātemque tribuimus.

Puer et Nāvis Flagrāns

Īnsula
Mare
Pugna
Nāvis
Nautae
Imperātor
Mālus
Puer
Ignis post puerum

Vīlicī Trēs

Fābulam agricolae fatuī iam audīvimus. Nunc fābulam vīlicōrum trium audīte. Dīcō agricolam sapientem et dīvitem multōs fundōs habuisse, et tribus servīs ad rem idōneīs quondam ostendisse sterilitātem hōrum fundōrum dolōrī sibi esse. Itaque dīxit eīs, "Tē, Mārce, sex fundīs praeficiō; tibi, Claudī, trēs fundōs committō; tē, Tiberī, ūnī fundō praepōnō. Vōs omnēs vīlicōs meōs et cūrātōrēs rērum meārum faciō. Arboribus, frūctibus, būbus, servīs meīs omnibus praeestis. Volō eōs cūrae vōbīs esse. Volō fundōs meōs quaestuī mihi esse, et magnam pecūniam mihi parāre. Iam valēte." Et discessit. Dīcō agricolam, vel dominum, abiisse et vīlicōs suōs relīquisse.

Tum dīcō prīmum illum vīlicum et secundum quoque dīligenter labōrāvisse, sed Tiberium nihil fēcisse; et multōs post annōs dominum eōrum (id est, agricolam illum) subitō rediisse eīsque occurrisse, et dīxisse, "Fundīs meīs praeestis. Quid mihi habētis?"

Tum dīcō Mārcum et Claudium nummōs innumerōs dominō ostendisse, et respondisse, "Fundōs tuōs nōbīs commīsistī; hanc pecūniam dīcimus nōs tibi parāvisse."

"Bene fēcistis," respondit; "grātiās vōbīs agō maximās. Tibi, Mārce, fīliam meam dō uxōrem, atque quīnque bonōs fundōs; tibi, Claudī, quattuor fundōs magnae fertilitātis."

"Sed tū, Tiberī, quid mihi habēs?"

"Fundum tantummodo tuum," respondit.

"Nōnne pecūniam mihi fēcistī? Nōnne labōrāvistī?"

"Nōn labōrāvī, nam timuī. Dīxī tē mihi ūnum tantummodo fundum commīsisse, magnam pecūniam postulāvisse. Itaque nihil fēcī."

"Ō pessimē tū et piger, cūr nōn labōrāvistī? Vel cūr nōn servōs tuōs iussistī agrōs colere pecūniamque tibi facere? Heus, servī, comprehendite eum, in carcerem abdūcite, plāgās gravissimās eī īnflīgite. At tuīs fundīs, Claudī, huius scelerātī hominis fundum addō."

Iōannēs Vītis Fabālis Gigās

In librō vetere hanc fābulam lēgī, puerum Iōannem nōmine ōlim ā sene parvō et brevī fabās singulārī pulchritūdine accēpisse, et iussū senis, mediā nocte, in hortō, ante vīllam suam, eās sēvisse, duōs annōs maxima cum dīligentiā coluisse, tamen nē parvam quidem stipulam vīdisse.

Sed ultimō diē alterīus annī, māne ē lectulō surrēxit, iānuam aperuit, permagnam vītem fabālem mīrābilis altitūdinis cōnspexit. Cōnfirmō hanc vītem ā terrā multōs passūs usque ad nūbēs sē ērēxisse. Tum dīcō senem iuvenī iterum occurrisse. "Cāpe," inquit, "hunc longum cultrum; sine timōre ascende." Statim senī pāruit. (Mementō iuvenem cultrum excēpisse, manibus pedibus ascendisse, ad summam vītem pervēnisse.)

Illō locō terram incognitam, in ultimā parte terrae montem altum, sub monte aedēs magnās ante sē vīdit. Illūc magnā celeritāte properat, subitō auribus suīs sonitum terribilem audit, gigantem horribilī vultū ex aedibus ad sē festīnāre videt, cultrum dextrā manū corripit, inimīcō occurrit, pugnam cum eō committit, plāgam mortiferam gigantī cultrō suō īnflīgit, eum interficit. Tum in aedēs iniit, multōs nummōs aureōs repperit, puellam pulcherrimam catēnīs gravibus revīnctam invēnit, eam resolvit, ex aedibus dūxit, magnam vim pecūniae sēcum portāvit.

Iam ad vītem ambulāre coepērunt; subitō alium gigantem prōspexērunt. Tum statim videō adulēscentem sinistrā manū puellam nummōsque excipere, dextrā cultrum dēstringere, ad vītem currere, per vītem ad terram dēscendere, vītem secūrī dēcidere.

Iam quid restat? Nōnne scītis adulēscentem tōtō animō puellam amāvisse, eam uxōrem dūxisse, ambōs semper posteā beātam vītam ēgisse? Nunc plaudite!

Iōannēs Vītis Fabālis Gigās

Puer serit
Fabae
Terra
Stipula
Mōns
Nūbēs
Gigās
Vultus crūdēlis
Culter
Puer cultrum dēstringit
Catēnae
Puella catēnīs revīncta

Canis Carō Carrus

Haec fābula antīqua est sed crēdō eam nōn antīquiōrem esse quam cēterās. Canis parvus in viā stat. Hunc canem parvum ānus crūdēlis possidet. Putō hanc anum crūdēlem canī cibum nōn dedisse. Iam canis ēsurit, sed illī nihil cibī dat domina. Longa hōra trānsit. Ieiūnus fuit, sed nunc multō ieiūnior est. Nōnne crēditis eum ieiūniōrem esse? Secunda hōra longior est quam prīma, et tertia longissima omnium est, sed nihil eī dat domina. Quis vestrum dominam crūdēliōrem quam eam vīdit? Ego dīcō illam crūdēlissimam omnium dominārum esse.

Merīdiēs (id est, media pars diēī) venit, et lanius quoque venit. Hic homō carrum et multam carnem habet; carnem vēndit. Canis miser (canem miseriōrem numquam vīdistis; miserrimum omnium cānum eum esse crēdō) canis noster hominem illum (id est, lanium) in aedēs magnās inīre videt. Carnem celeriter ex carrō rapit, edere incipit. Canis minor eī occurrit et lātrat, sed nōn terret canem nostrum.

Subitō canis maior advenit, et eum maiōrem canem timet hic canis. Cibum suum faucibus excipit, ex timōre per viās maximā cum celeritāte currit. Mox ad pontem parvum venit, magnum illum canem nōn iam videt, in ponte stat, aquam spectat, in aquā sē maximam carnem vidēre crēdit. Faucēs aperit et lātrat. Sīc canis carnem āmittit.

Canis Carō Carrus

Bōs
Duo cornua
Canis
Lanius
Carrus
Pōns
Flūmen
Taberna
Carō
Os
Iūs
Pānis

Priscilla et Nūptiae Eius

Multōs ante annōs Puritānī Novam Angliam incoluērunt. Imperātōrem summā virtūte habuērunt; hunc virum illūstrem--circiter XXXX (quadrāgintā) annōs nātus fuit--Mīlitem Standiscum cīvēs suī appellāvērunt, proptereā quod mīles optimus fuit. In vīcō quōdam huius terrae habitāvit virgō, pulchra modesta sapiēns. Prope XX (vīgintī) annōs nāta fuit, sed optimē rēs domesticās intellēxit optimēque gessit, semper tēlās texuit. Nōnne in lībrīs vestrīs dē Priscillā lēgistis?

Hanc virginem Mīles ille amāvit, eamque uxōrem dūcere voluit, nihil tamen eī dē hāc rē dīxit. "Mē nōn hostēs," inquit, "sed mulierēs semper terrent. Sermō enim meus rudis et incompositus est, neque illī puellae persuādēre possum. Sed magna mē tenet spēs mē id per amīcum meum Iōannem Aldēnum efficere posse. Est ille iuvenis cōmis et ērudītus, illī nūlla resistere potest mulier." Statim iuvenem iussit ad puellam īre, causam suam prō sē dīcere; tum, discessit exercitumque in Indōs dūxit.

At adulēscēns ipse tōtō animō Priscillam dīlēxit adamāvitque, et scīvit puellam ipsam sē quoque adamāre. Sed Mīlitī suō fidēlis fuit amīcus; lacrima illī ex oculō excidit; sed sine morā ad virginis vīllam īvit, eam prō amīcō obsecrāvit. "Imperātor fortis et audāx est; omnis gēns Indica eum timet. Homō illūstris et honestus, vir optimus benignissimus amantissimus est. Nōnne eum amās? Nōnne eī nūbere vīs?"

At huic puella, "Cūr nōn prō tē ipsō," inquit, "Iōannēs, aliquid bonī dīcis?"

Vix amōrem suum continēre potuit, amīcitiae causa tamen (nōnne Iōannem fidēlem Standiscō suō amīcum fuisse dīxī?) sē retinuit. Ex vīllā ruit, diēs noctēsque per silvās errāvit, lacrimāvit, sē nōn diūtius vīvere posse exclāmāvit.

Nunc subitō rūmor per urbem parvam it, cīvēs vōcēs terribilēs audiunt, "Dux noster mortuus est! Ducem illūstrem Mīlitem Standiscum interfēcērunt Indī!"

Iōannēs rēctā viā ad Priscillam properat. " Ō mea Priscilla," exclāmat, "doleō quod amīcum benignissimum amantissimumque āmīsī! Sed gaudeō (cūr nōn?) nam nunc līberātī sumus. Iam tē in aeternum meam esse cōnfirmō, mē tuum esse."

Et illa, "Deus ipse nōs coniūnxit. Ubi tū Iōannēs, ego Priscilla."

Nunc ad ecclēsiam eunt, amīcī laetī conveniunt, clēricus illīs adest, eōsque virum coniugemque dēclārat. Sonitum audiunt, ad forēs sē omnēs convertunt, in foribus cōnspiciunt--ipsum Mīlitem Standiscum! At ille, "Nōlīte timēre," inquit, "nōn umbram vidētis. Nōn mē interfēcērunt Indī, sed vulnerāvērunt, et ex manibus eōrum effūgī. Sed tū, mī Iōannēs, tūque Ō optima omnium puellārum Priscilla--nunc cognōsce mē stultum ineptumque fuisse. Numquam decuit mē tē uxōrem dūcere. Sed vōs in perpetuum fēlīcēs, laetī, beātī este. Iam salvēte et valēte!" Hoc dīxit, manūs illīs benignē imposuit, iterum discessit. Itaque per silvās ad aedēs eōrum Iōannem Priscillamque omnēs dēdūxērunt.

- Sīc per silvam Anglam prōcessit
- pompa hymenaea.

Priscilla et Nūptiae Eius

Zōna
Focus
Tēxit
Tēlae
Ecclēsia
Forēs
Pompā
Clēricus

Canis Ācer

In hāc fābulā nōnnūlla vocābula habēmus nova. Haec nōmina et prōnōmina et adiectīva nōn similia sunt eīs nōminibus et prōnōminibus et adiectīvīs quae in pēnsīs priōribus ūsūrpantur. Summā dīligentiā animadvertite.

Animal quoddam nōbīs nōn ignōtum per oppidum celebre currit. Per tōtum itineris spatium ad vetus aedificium accēdit ubi ūnum maius animal habitat. Hoc animal duo cornua habet, sed nōn ferum est.

Illud minus animal igitur ante aedificium stat et lātrat. Animal cornūtum nōn attendit. Mox venit animal hūmānum et claustra aperit. Animālī maiōrī frūmentum portat.

Nunc intrat etiam nostrum ācre animal et iterum lātrat. Proelium permagnum committunt, et minimum illud animal cornibus huius maximī vulnus accipit. Bonum fuit initium, sed miserum est exitium animālis parvī.

Illa omnia vocābula neutrī sunt generis; et fortasse ea nōn intellegitis. Hās sententiās igitur īnspicite; prīma ex hīs sententiīs idem significat ac prīma fābulae praecēdentis; secunda idem ac secunda; et cēterae eōdem modō.

Canis nōbīs nōn ignōtus per vīcum celebrem currit. Per tōtam viam ad aedēs veterēs accēdit ubi habitat ūna bōs maior quam ipse. Haec bōs cornūta est, sed fera nōn est. Et ille canis (minor est quam illa bōs) ante aedēs stat et lātrat. Bōs cornūta nōn attendit. Mox homō venit, et forēs aperit. Bovī cibum portat. Nunc intrat etiam noster ācer canis et iterum lātrat. Pugna permagna est, et bōs canem vulnerat. Bene coepit canis, sed miserrima fuit mors illīus.

Vōx Passīva

Sī mappam feriō, mappā ā mē ferītur; sī mappam ferīs, mappā ā tē ferītur; sī mappam feriunt, mappā ab illīs ferītur; sī mappās ferītis, mappae ā vōbīs feriuntur.

Sī mappam feriō, dīcō mappam ā mē ferīrī; sī mappam ferīs, dīcō mappam ā tē ferīrī; sī mappam feriunt, dīcō mappam ab illīs ferīrī; sī mappās ferītis, dīcō mappās ā vōbīs ferīrī.

Sī mappam percussī, mappā ā mē percussa est; sī librum percussistī, liber ā tē percussus est; sī animal percussērunt, animal ab illīs percussum est; sī puerōs percussistis, puerī ā vōbīs percussī sunt.

Sī mappam percussī, dīcō mappam ā mē percussam esse; sī librum percussistī, dīcō librum ā tē percussum esse; sī animal percussērunt, dīcō animal ab illīs percussum esse; sī puerōs percussistis, dīcō puerōs ā vōbīs percussōs esse.

Nunc habētis fōrmulās quae illūstrant Vōcem Passīvam.

Ānus et Canis Iēiūnus

Aliam trīstissimam fābulam nunc audītis. Antīquissima est fābula, nec prīmum ā vōbīs audītur (dīcō hanc fābulam et antehāc ā multīs hominibus audītam esse et nunc iterum ā vōbīs audīrī).

Ānus veterrima et pauperrima canem veterrimum et fidēlissimum habet (dīcō hoc animal vetus et fidēle ab anū antīquā et paupere possidērī). Ab hōc animālī vetere et fidēlī maximē amātur fēmina vetus (dīcō fēminam amārī), ab hāc anū dīligentissimē cūrātur canis.

Canis igitur ēsurit, et cibus eī ex armāriō ab anū petitur (dīcō cibum petī, et saepe antehāc petītum esse). Quae ā canibus libentissimē eduntur? Libenter editur carō, placentae libentius fortasse, sed libentissimē ossa (dīcō carnem placentās ossa ab animālibus canīnīs, et ossibus exceptīs ab hominibus quoque ēdī, hominibusque idōnea esse).

Sīc os ā fēminā petitur. Saepe antehāc armārium apertum esse et ossa petīta et reperta esse putō, sed hodiē armārium vacuum esse invēnit ānus. Tum lacrimāvit, et canis in diēs iēiūnior factus est.

Nōnne crēditis anum quoque iēiūnam factam esse? Sed paucōs post diēs animal illud fidēle vīta excessit; famē mortuum est. Putō fēminam illam miserrimam morī velle, sed nōn moritur. Lentē surgit, lentius ad canem suum it, lentissimē oculōs canis claudit. Hunc fidēliter amāvit, fidēlius cūrāvit, fidēlissimē sepelīvit.

Hinc illae lacrimae!

Ānus Soleā Conclūsa

Iterum fābula dē anū ā mē vōbīs nārrātur, sed hanc fēminam vōbīs nōndum Latīnīs litterīs notam esse putō. Haec fēmina veterrima in calceō vīxisse dīcitur (calceum tālī reī minimē idōneum eam incoluisse audiō). Multōs fīliōs, plūrēs fīliās habuit; hī omnēs līberī magnum strepitum magnumque clāmōrem fēcērunt; sed peiōrēs līberī maiōrēs clāmōrēs, pessimī maximōs sustulērunt.

Puerī puellaeque multum ā mātre suā amātī sunt, sed silentium plūs ab eā amātum est. Itaque prīmum parvus puer ad mātrem vocātus est; iūs illī datum est, sed pānis nōn datus est. Magnā vōce conclāmāvit, et ānus iterum illum ad sē vocāvit, et palmā suā eī gravem plāgam īnflīxit. Inde ad lectulum celeriter missus est.

Deinde minor puella ā mātre appellāta est, iūs huic quoque sed nōn pānis datus est (dīcō minōrem puellam appellātam esse, iūs datum esse, pānem nōn datum esse). Haec maiōre vōce conclāmāvit; ad mātrem vocāta est, ā mātre percussa est, celerius ad lectulum missa est. Et omnibus līberīs idem datur: prīmum iūs, et posteā plāgae; prīmīs multum iūris et paulum plāgārum; ultimīs minus iūris, et plūs plāgārum. Celeriter eunt prīmī ad lectulōs, celerrimē eunt ultimī.

Poēma quod īnfrā scrīptum est facillimē, ut opīnor, intellegētis:

- Ānxia vīxit ānus, soleā conclūsa minūtā,
- pressaque tot puerīs et nescia quid sit agendum.
- Iūs illīs tepidum quae cum sine pāne parāsset,
- saeva flagellāvit cūnctōs, cubitumque remīsit.

Tempus Futūrum

Nunc fōrmulās in Tempore Praesentī et in Tempore Praeteritō expressās iam habuimus. Fōrmulās in Tempore Futūrō expressās hīc habēmus.

Quid faciēs? Crās mappam feriam.
Quid faciam? Crās mappam feriēs.
Quid facient? Crās mappam feriet.
Quid faciētis? Crās induēmus.
Quid faciēmus? Crās induētis.
Quid facient? Crās induent.

Ōrātiō Oblīqua

Crās pictūram spectābō. Dīcō mē crās pictūram spectātūrum esse.
Crās pictūram spectābis. Dīcō tē crās pictūram spectātūrum esse.
Crās puella pictūram spectābit. Dīcō puellam crās pictūram spectātūram esse.
Crās mappās torquēbimus. Dīcō nōs crās mappās tortūrōs esse.
Crās mappās torquēbitis. Dīcō vōs crās mappās tortūrōs esse.
Crās animālia mappās torquēbunt. Dīcō animālia crās mappās tortūra esse.

Vōx Passīva

Crās mappa feriētur. Dīcō mappam crās percussum īrī.
Crās os rapiētur. Dīcō os crās raptum īrī.
Crās librī spectābuntur. Dīcō librōs crās spectātum īrī.
Crās meae aurēs torquēbuntur. Dīcō meās aurēs crās torum īrī.

Verba Dēpōnentia

Verba Dēpōnentia fōrmās plērumque passīvās, significātiōnēs āctīvās habent. Partēs Prīncipālēs, exemplī grātiā, sunt: sequor, sequī, secūtus sum

Hodiē sequor. Dīcō mē hodiē sequī.
Heri secūtus sum. Dīcō mē heri secūtum esse.
Crās sequentur. Dīcō eōs crās secūtūrōs esse.
Curre cane! Mē sequere!
Currite canēs! Mē sequiminī!

Magistrātūs Mūrēs Tībīcen

Dēbita reddere melius est quam negāre.

Aiunt quondam in urbe Germānōrum permultōs mūrēs habitāvisse. Magistrātūs voluērunt haec animālia expellere, sed mūrēs manēre māluērunt. "Fēlēs importābimus," dīxērunt cīvēs; sed fēlēs hī mūrēs nōn timuērunt. "Omnia dēlēbunt," dīxērunt cīvēs; et vērō paene omnia dēlēvērunt.

Tum, post longum tempus, ad magistrātūs vēnit tībīcen senex. "Ego expellam vōbīs hōs mūrēs," dīxit hic homō prōcērus et macer, "sed quid mihi dabitis?" Tum magistrātūs dīxērunt sē tībīcinī M (mīlle) nummōs datūrōs esse.

Aiunt in mediā urbe stetisse tībīcinem, et tībiīs canere coepisse; statim ex omnibus partibus urbis vēnisse mūrēs. "Ad flūmen maximum mē vertam," dīxit tībīcen; et omnēs mūrēs secūtī sunt; mōmentō temporis omnēs in flūmine dēmersī sunt et periērunt.

Mox revertit ille ad magistrātūs, quod praemiō potīrī voluit, et dīxit, "Date mihi nummōs meōs." Sed magistrātūs sēcum cōgitāvērunt, "Mūrēs iam occīdit, nōn poterit illīs vītam reddere; hominem dīmittēmus." Itaque mīsērunt nūntium, et iussērunt hunc dīcere, "Iocus fuit; ūnum nummum tibi habēbis."

Quid ergō faciet tībīcen? Attendite! Tībiās iterum statim capiet, et canet. Et nunc convenient omnēs puerī et puellae, et tībīcinem sequentur. Nec patrēs nec mātrēs nec magistrātūs eōs retinēre poterunt. Hoc quoque putō: tībīcinem mox ad montem magnum adductūrum esse līberōs; illum in montis latēre iānuam apertūrum esse, et omnēs initūrōs esse.

Ūnum puerum aiunt claudum pede fuisse, et nimis lentē prōcessisse; sīc relictus est. Certō sciō hōs parentēs numquam posteā vīdisse līberōs; doluisse, sed eōs recipere nōn potuisse.

Nōnne putātis melius esse dēbita reddere quam negāre?

Magistrātūs Mūrēs Tībīcen

Magistrātūs
Cōgitant
Fēlēs
Mūrēs
Tībīcen macer
Tībiīs canit
Puer pede claudus

Tempus Plusquamperfectum

Novum tempus hōc in capitulō discimus, cuius nōmen est Plusquamperfectum. Īnfrā et fōrmās et ūsūs īnspicite, ut omnia plānē intellegātis.

Vōx Āctīva

Nūdius tertius mappam torsī. Heri dīxī mē mappam iam prīdiē torsisse. Itaque, heri mappam nōn torsī, sed torseram.

Quaestiō: Quid fēcerās? et cēterae.

Respōnsum: Ego torseram; tū torserās; puer aut puella torserat; nōs torserāmus; vōs torserātis; puer et puella torserant.

Vōx Passīva

Nūdius tertius mappa ā mē torta est. Heri dīxī mappam ā mē iam prīdiē torsisse. Itaque, heri mappa nōn ā mē torta est, sed ā mē torta erat.

Quaestiō: Quid factum erat?

Respōnsum: Mappa (ā mē, ā tē, ā nōbīs, et cētera) torta erat; mappa indūta erat, mappa percussa erat, mappae percussae erant.

Ōrātiō Oblīqua: Mappa indūta erat; dīcō mappam indūtam esse.

Tempus Futūrum Perfectum

Novum alterum tempus hōc in capitulō discimus, cuius nōmen est Futūrum Perfectum. Īnfrā et fōrmās et ūsūs īnspicite, ut omnia plānē intellegātis.

Vōx Āctīva

Hodiē dīcō mē mappam torquēre. Crās dīcam mē mappam iam torsisse. Itaque, crās mappam nōn torquēbō, sed torserō.

Quaestiō: Quid fēcerīs? et cēterae.

Respōnsum: Ego torserō; tū torserīs; puer aut puella torserit; nōs torserimus; vōs torseritis; puer et puella torserint.

Ōrātiō Oblīqua: Mappam torserō; dīcō mē mappam tortūrum esse.

Vōx Passīva

Hodiē dīcō mappam ā mē tortum īrī. Crās dīcam mappam ā mē iam tortum esse. Itaque, crās mappā ā mē nōn torquēbitur, sed torta erit.

Quaestiō: Quid factum erit?

Respōnsum: Mappa (ā mē, ā tē, ā nōbīs, et cētera) torta erit; mappa indūta erit, mappa percussa erit, mappae percussae erunt.

Ōrātiō Oblīqua: Mappae percussae erunt; dīcō mappās percussum īrī.

Puer et Puella in Silvīs Errantēs

Vēnātor, quī tōtum diem per silvās vagātus erat, ad tumulum accessit quem anteā nōn vīderat. Summās frondēs (quās avēs congesserant) āmōvit; sub quibus puerum puellamque invēnit quī diū ibi dormīverant. Quōrum dē fātō (nam mortuī erant), haec est fābula.

Voluerant flōrēs carpere; quōs pulcherrimōs intrā silvās abditōs esse arbitrātī erant. Quās in silvās igitur errāverant, sed nōn satis magnum numerum colligere potuerant. Iam multa mīlia passuum īverant, quae circiter XX (vīgintī) esse putāvērunt, et advēnerant tenebrae noctis. Quae timōre puellam opprimere coeperant, sed frāter fortis erat, et nōndum lacrima ex oculīs illī ēlāpsa erat.

Nōn diū dubitāverat, sed sorōrī dīxerat, "Viam reperīre nōn possumus per quam ad hunc locum pervēnimus; haec arbor sub quā stāmus nōs per noctem dēfendet. Est bona arbor, cuius glandēs nōbīs cibum dabunt, et quae ipsa nōbīs praesidiō erit ā tempestāte; cui quoque māne grātiās agēmus. Crās bene dormīverō, et tū bene dormīverīs; sīc validiōrēs erimus." Quō dictō, lassitūdine cōnfectī sub arbore cōnstiterant, Deum adōrāverant, ut ā parentibus doctī erant, mox dormīverant.

Māne ēvigilāverant līberī, et rēctā domum īre cōnstituerant. Sed omnia indicia quae anteā notāre cōnsuēverant nunc falsa erant: arborēs quārum rāmī longiōrēs fuerant, cōnsilium agricolae ā quō dē viā quaesīverant. Dīxerant, "Sub vesperum domum pervēnerimus; domō nōn longē absumus; domī parentēs nōs cōlent, quibus tam diū adventus noster exspectātus erit." Sed nōn pervēnerant...

Nōn omnia nārrābō quae fēcērunt; hoc ad fīnem factum esse sciō, quod suprā nārrāvī.

Tempus Imperfectum

Ūnum tempus verbī adhūc restat quod vōbīs nōndum dedimus. Sī dīcō "torsī" significō mē semel antehāc torsisse: quodsī dīcere volō mē saepe vel diū vel cōnsuētūdine aliquid antehāc torsisse (vel cōnātum esse, vel coepisse--quae significātiōnēs rāriōrēs sunt) tum dīcō torquēbam. Hanc partem verbī Tempus Imperfectum appellāmus; nōnnumquam quidem idem ferē significat quod Tempore Praeteritō quoque significātur.

Vōx Āctīva

Quaestiō: Quid faciēbās? et cēterae.

Respōnsum: Ego mappam feriēbam; tū feriēbās; puer aut puella feriēbat; nōs mappam induēbāmus; vōs induēbātis; puer et puella induēbant.

Ōrātiō Oblīqua: Mappam feriēbam; dīcō mē mappam percussisse.

Vōx Passīva

Quaestiō: Quid fīēbat? et cēterae.

Respōnsum: Mappa (ā mē, ā tē, ā nōbīs, et cētera) feriēbātur; mappae induēbantur.

Ōrātiō Oblīqua: Mappa spectābātur; dīcō mappam spectātam esse.

Georgius Cerasus

Fābulam pernōtam saepe audīvistis dē Washingtoniō et cerasō. Hanc fābulam nārrābō, et fortasse nōnnūlla addam quae antehāc nōn audīvistis.

Georgius cerasōs amābat (semper amāvit), et pater eius multās cerasōs in agrō suō habuit. Sāturnī diē, quoniam ad lūdum nōn ībat (cōnsuētūdine nōn iit), prīmā lūce surrēxit, et in agrum properāvit. Ientāculum nōndum habuerat, itaque mox ēsuriēbat (ēsurīre coepit). Multās cerasōs rubrās et dulcēs vīdit, et tangere cōnābātur (iterum iterumque cōnātus est); sed tangere nōn potuit.

Mox arborem ascendēbat (ascendere cōnātus est); sed nimis parvus fuit, neque īmōs rāmōs attingere potuit. Et semper ēsuriēbat (maior īmō quoque mōmentō factus est. famēs); et oblīvīscēbātur (oblīvīscī coepit) patrem sē iussisse secūrim numquam tangere; post longam hōram nōn iam sē continēbat (continēre cōnātus est), sed ad domicilium revertit et secūrim petīvit.

Tum, ut verbō dīcam, arborem cecīdit; et cerasōs gustābat (gustāre coepit); sed hōc ipsō tempore advēnit pater eius, et puer fugiēbat (fugere voluit). Sed pater "Māne" inquit: "aliquid ā tē quaerere volō."

Georgius lacrimābat (lacrimāre coepit), sed pater illī virgam exhibuit, et quaesīvit, "Quis arborem cecīdit? Sī negābis tē fēcisse, tibi crēdam."

Et Georgius virgam spectābat (diū spectāvit) et cōgitābat (diū cōgitāvit). Pater enim sevērus fuit, et magnā sevēritāte pūniēbat (semper pūnīvit). Fīlius quoque scīvit patrem hōc tempore sibi nōn ignōtūrum esse. Sed fortis erat (semper fuit) et vērāx, et dīxit: "Ego, pater, cecīdī. Mentīrī nōn possum."

Georgius Cerasus

Secūris
Dēcīdit
Cerasus
Mūrus
Virga
Bidēns
Olīva
Asparagus
Malum Pūnicum
Glāns
Ālea
12 Cerasī

Participia

Verbum duābus partibus cōnfectum iam vidētis; exemplī grātia: Mappa spectāta est. Haec prīma pars verbī Participium appellātur. Verba plērumque habent participia quattuor. Hōc modō eīs ūtimur:

Spectātus / Spectāta / Spectātum: Puer effigiem spectātam ferit, id est, Puer effigiem, quae ā puerō (probābiliter, aut ab aliō) spectāta est, ferit. Participium et passīvum et perfectum est.

Spectātūrus: spectātūrus sum idem ferē significat ac spectābō. Participum et āctīvum et futūrum est.

Spectāns: Puer effigiem spectāns ferit, id est, Puer effigiem spectat et eam ferit. Participum et āctīvum et praesēns est.

Spectandus: spectandus sum significat: Necesse est mē spectārī. Participium et passīvum et praesēns.

Veniendum: veniendum est vōbīs significat: Necesse est vōs venīre. Hic participium est impersōnāle et passīvum sed sēnsum āctīvum habet.

Phaethōn

Quondam in Graeciā habitāvit puer, cui nōmen fuit Phaethōn. Hic mātrem amantem habuit, et pater, fīliō nōn cognitus (tantum cognātus) fuit Apollō. Māter Phaethontī quaerentī multa nārrābat dē patre eius, splendentī deō sōlis. Itaque puer multum sē iactābat, dīcēns amīcīs suīs sē esse fīlium sōlis.

Paulō post, amīcī hunc glōriantem ōderant, et dīxērunt illī dēmōnstrandum esse Apollinem esse patrem. Respondit sē hoc factūrum esse. Fīliō quaerentī (et querentī) māter dīxit: "Versātur māne in regiōne sōlis orientis pater tuus; eō eundum est et petendum. Ego comes īre nōn possum; sed ille sciet tē esse suum ipsīus fīlium."

Itaque puer in eam partem prōcessit. Mox nōn impedītus ad patrem pervēnit, et omnia illī nārrāvit. Furōre incēnsus propter contumēliam puerōrum Apollō dīxit sē quodcumque rogāret fīliō datūrum esse. Fīlius ignōrāns dīxit sē velle equōs sōlis illō ipsō diē per caelum agere. Cui pater, "Hoc tibi minimē est petendum," inquit, "equī tibi nōn sunt paritūrī." Sed diū recūsāns postrēmō permīsit hoc fīliō quod iūrāverat. Itaque Phaethōn in currum ascendit, Aurōra ab Apolline iussa forēs aperuit, et equī ā rēge appellātī in caelum exiērunt.

Duās hōrās nihil timēns puer bene agēbat, sed equī scientēs sē nōn ab Apolline rēgī, tandem ab itinere discessērunt, et propius terram contendēbant. Arborēs viridēs, rīvōs fluentēs, agrōs virentēs, incendēbant; omnēs quoque in Āfricā habitantēs nigrī factī sunt, et ad hunc diem nigrī manent.

Exinde longē ā terrā discessērunt equī perterritī, et omnia frīgēbant. Magnīs clāmōribus rogābant Iovem patientēs mortālēs, dīcentēs sē moritūrōs esse. Et Iuppiter ē somnō ēvigilāns mīsit fulmen, et Phaethōn statim ē caelō dēiectūs, mortuus et ignī cremātus, in flūmen concidit, et ad hoc tempus ā Cycnō amīcō in aquā petitur.

Proserpina: Pars Prīma

Commemorant scrīptōrēs in Siciliā īnsulā fuisse puellam, Proserpinam appellātam. Cum aliīs puellīs parī aetāte cottīdiē ad collēs exībat. Quōdam diē mediae aestātis complūrēs hārum puellārum colloquēbantur; altera pars prope flūmen in aequō locō gradūs cōnferre volēbat, aliae mare cōnspiciendī causā collem ascendere māluērunt.

Proserpina sē cum illīs coniūnxerat quae collem dēlēgerant, nam neque altitūdō neque difficultās iter cōnservandī illam impedīvit. Celeritāte omnēs illī cessērunt, auctōritās illīus ab omnibus accepta est, cupidē cōnfertō agmine illam cōnsequēbantur.

Nōn longē ab alterā parte aberant, atque cēterae puellae flōrēs iam carpēbant. Proserpina autem dux adhūc nōlēbat sinum flōribus complēre; prīmum quāsdam herbās carpere voluit, quod anum aegram cognōverat, cui cōpiam cottīdiānam frūctuum et herbārum cum dīligentiā adferēbat. Herbae in corbem amplum coniectae erant, quem dextrā manū sēcum portāre coācta est; deinde aliās animum advertit, et mox suae cohortī aderat. Hae frūctūs et bācās iam comparāverant, et prandium commūne collocāverant.

Post satis longum tempus edere dēstitērunt et domum gradūs referendī cōnsilium cēpērunt. Iam dēcrētum erat voluntātī Proserpinae concēdere, sed subitō, "Sonitum audiō," monet puella prope Proserpinam sedēns, "aliquis adest."

Colloquiō omnēs dēsistunt, neque timōre affectae sē commovēre audent. Quod nōlunt, vident; nam ex propinquō locō, adorītur deus terribilis, bidente armātus, et certō sciunt illum Plūtōnem esse. Statim cōnfirmat sē Proserpinam nōlentem volentem ad sua rēgna dēlātūrum esse, et rapit. Magnā vōce clāmant puellae, sed auxilium adferre nōn possunt, et cum captīvā pulcherrimā abit deus.

Interrogāta Oblīqua

Modum novum habēmus, neque Indicātīvum neque Īnfīnītīvum, sed Subiūnctīvum vel Coniūnctīvum appellātum. Illūstrātur in hīs sententiīs:

Quis mē ferit? Quaerō quis mē feriat.
Cuius cucullum induit? Animadvertō cuius cucullum induat.
Cui nummum rapit? Exquīrō cui nummum rapiat.
Quem spectat? Rogō quem spectet.
Ā quō mappa torquētur? Ostendō ā quō mappa torqueātur.

Sī vīs aliquid in ōrātiōne oblīquā rogāre, ūtendum est modum Subiūnctīvum.

Proserpina: Pars Secunda

Animadvertunt puellae quālēs equī currum trahant, et quam in partem deus ferātur; sed nē haec quidem Cererī matrī indicāvisse videntur.

Vespere Proserpina domum nōn revertitur, itaque māter exīstimat aliquid malī certē illī accidisse. Itaque ēgreditur, magis et magis calamitātem verēns. Per tōtam noctem mulier misera errātiōnem nōn intermittit, vix crēdēns tantum facinus susceptum esse quantum frāter fēcerat. (Nam Cerēs soror Plūtōnis fuisse dīcitur.)

Interim Plūtō ēreptam virginem cohortātur ad amīcitiam, sī nōn ad amōrem; modo pollicētur, modo minātur; illa lībertātem tantum dēsīderat, neque līberātur. Tandem in fugā ad rīvum prōgressī sunt, quī inimīcus illīs sē obicit velut mūrum. Plūtō nōn postulat cūr sē obiciat, sed certō ictū terram ferit, ibique fit magnus hiātus. Certō sciēns quō eant, Proserpina zōnam suam in rīvum iacit. Prōgrediuntur, et mox in rēgnum Plūtōnis intrant.

Sed quid putātis intereā facere Cererem? Diū vagātur, sed nēmō docēre potest ubi sit fīlia. Et iam spēs ferē deest; ambulat cāsū prope rīvum in Ītaliā, et subitō, mīrābile dictū, zōnam videt. Statim fīliae esse cognōscit, et capit. Prōgredītur, et mox ad fontem venit, cui nōmen est Arethūsa. Dormit Cerēs, et fōns loquitur. Hic fōns (paene incrēdibile est) subter terram dēscendit, rēgna Plūtōnis praeterit, paulō post in Siciliā exit. Ille memoriā tenet, sē Proserpinam vīdisse, itemque mātrem certiōrem facit ubi sit.

Dolet Cerēs, quod cēnset Proserpinam numquam līberam ēgressūram esse. Dolet multitūdō gentium, quod Cerēs cōnstituit terram frūctibus nōn diūtius iuvāre, et hiems ācris omnēs herbās interficit.

Enutiātum Fīnāle

Sī tē ad amīcum meum mittō (vel mīsī), proptereā quod volō (vel voluī) tē eī aliquid dīcere:

Mittō tē ut hoc dicās; vel
Mīsī tē ut hoc dīcerēs.

Quodsī tē retineō, proptereā quod nōlō (vel nōluī) tē eī id dīcere:

Retineō tē nē hoc dicās; vel
Retinuī tē nē hoc dīcerēs.

In sententiīs alterīs suprā scrīptīs, novam verbī fōrmam habētis quam Tempus Imperfectum Modī Subiūnctīvī appellāmus.

Habētis igitur haec exempla:

Fēcit hoc quō nōbilior fieret.
Imperāvit mīlitibus ut oppidum intrārent.
Nūntiāvit victōriam nē mūnītiōnī nocērētur.
Appellāvit equitem quī portam aperīret.
Līberāvit captīvōs nē carcerem labefacerent.

Sī pars prīncipālis tempus praeteritum continet, pars causālis imperfectum modī subiūnctīvī continet.

Sententiae suprā scrīptae hōc modō cōnfōrmārī possunt, sī Tempus Praesēns ūsūrpāmus:

Facit hoc quō nōbilior fīat.
Imperat mīlitibus ut oppidum intrent.
Nūntiat victōriam nē mūnītiōnī noceātur.
Appellat equitem quī portam aperiat.
Līberat captīvōs nē carcerem labefaciant.

Sī pars prīncipālis tempus praesēns continet, pars causālis praesēns modī subiūnctīvī continet.

Proserpina: Pars Ultima

Omnēs gentēs ēsuriēbant, et manūs ad Iovem tollēbant petentēs ut populōs servāret. Illī enim prōvīdēre nōn poterant nē ūniversī famē opprimerentur et perīrent. Tam diū querēbantur quam diū Iuppiter resistēbat; et tandem tot precibus superātus deus statuit Proserpinam līberāre, hāc tamen condiciōne, ut puella iūrāre posset sē nihil in rēgnō Plūtōnis ēdisse. Itaque Cerēs ipsa profecta est ut fīliam sūmeret, et iam paene effēcerat id quod voluit, Plūtōne invītō.

Sed umbra quaedam illās prohibēbat nē ex regiōnibus mortis exīrent, cupiēns ut puella longē ā superīs semper habitāret. Cognōverat enim, quod Proserpina fortasse iam oblīta erat, eam illō ipsō diē sex sēmina mālī Pūnicī ēdisse. Lacrimae nihil valuērunt; nōn licuit puellae tōtum annum in terrā versārī, sed necesse erat sex mēnsēs in utrāque regiōne vīvere.

Ubi in nostrā terrā est, nātūra plūrimīs flōribus ōrnātur, avēs cantant, nāscuntur et crēscunt omnia, ut per reliquam partem annī vītam sustineant et per longam hiemem ad edendum ūtilia sint. Sed ubi invīta sub terram dēscendit, caelum lacrimat, undique mūtantur omnia, nē gentēs hūmānae mortis oblīvīscī incipiant, nec iam "Mementō mōrī" dīcant.

Poenam dat nātūra quod haec optima puella sex sēmina comēdit, et umbra illa malevolēns ea quae perspexerat Plūtōnī dētulerat. Grātiās dīs omnibus oportet agī quod sex potius quam duodecim ēdit, nam nunc quidem plērīque putant nōs vix satis longam habēre aestātem, nimis longam hiemem patī.

Cōnsecūtiō Temporum

Sī nunc puerum spectās et huius puerī nōmen scīre volō, hoc quaerō, "Dīc mihi quem spectēs." (Vidē Interrogāta Oblīqua) Quodsī antehāc hunc puerum spectābās vel spectāvistī vel spectāverās, hoc quaerō, "Dīc mihi quem spectāverīs." Hoc verbum (spectāverīs) in Tempore Perfectō Modī Subiūnctīvī est.

Sī iam antehāc puerum spectāverās, et eius nōmen scīre voluī vel volēbam, tum quaesīvī (aut quaerēbam) quem spectāvissēs. Hoc verbum (spectāvissēs) in Tempore Plusquamperfectō Modī Subiūnctīvī est.

Animadvertite summā cum cūrā quae tempora ūsūrpentur:

Sciō quem nunc spectēs et quem antehāc spectāverīs.
Sciēbam quem illō tempore spectārēs et quem iam antehāc spectāvissēs.

Coniūnctiōnem Cum

Etiam coniūnctiōnem cum habēmus; respondet quaestiōnī quandō vel quaestiōnī cūr; hī ambō ūsūs in sententiīs īnfrā scrīptīs illūstrantur. Tertiam quoque significātiōnem habet cum, quae hāc sententiā illūstrātur; Cum caecus sit, tamen beātus est; id est Caecus est, sed tamen beātus est. In hāc significātiōne cum eadem tempora et modōs habet quae cum quod quaestiōnī cūr respondet.

Tempus Praesēns aut Perfectum

Quandō, Ō turpis, dormīs? Cum labor adest, dormiō. indicātīvum
Cūr, Ō turpis, dormīs? Cum labor nunc adsit (aut antehāc adfuerit), dormiō. subiūnctīvum

Possumus ūsūrpāre dormīvistī et dormīvī, sī tempus perfectum (nōn tempus praeteritum) significātur.

Exempla:

Quandō, Ō turpis, dormīvistī? Cum labor adfuit, dormīvī. indicātīvum
Cūr, Ō turpis, dormīvistī? Cum labor tunc adsit (aut antehāc adfuerit), dormīvī. subiūnctīvum

Tempus Imperfectum et Praeteritum

Quandō, Ō audāx, pugnābās? Cum hostēs tunc adorīrentur (iam adortī essent), pugnābam. subiūnctīvum
Cūr, Ō audāx, pugnābās? Cum hostēs tunc adorīrentur (iam adortī essent), pugnābam. subiūnctīvum

Possumus ūsūrpāre pugnāvistī, sī tempus praeteritum, nōn tempus perfectum, significātur (vel possumus utī pugnāverās).

Exempla:

Quandō, Ō audāx, pugnāvistī? Cum hostēs tunc adorīrentur (iam adortī essent), pugnābam. subiūnctīvum
Cūr, Ō audāx, pugnāvistis? Cum hostēs tunc adorīrentur (iam adortī essent), pugnābam. subiūnctīvum

Tempus Futūrum

Quandō, Ō iūste, superābis? Cum iūs valēbit (aut valuerit), superābō. indicātīvum
Cūr, Ō iūste, superābis? Cum iūs valeat (aut valuerit) superābō. subiūnctīvum

Possumus ūsūrpāre superāverīs in locō vocābulī superābis.

Dē Bellō Antīquissimō: Pars Prīma

Cum iam fābulās dē hominibus pernōtās, nōnnūllās etiam dē dīs et deābus antīquīs minus notās audīverītis, dē bellō antīquissimō nunc nārrābō.

Vōs omnēs dē Caesare scītis, cum clārissimus imperātor omnium Rōmānōrum fuerit. Cum in Belgīs bellum gereret, multās nātiōnēs facile superābat, sed Nerviī sē trādere nōlēbant; lēgātiōnem ad Caesarem nōn mittēbant, pācem recūsābant, cum sē Rōmānīs virtūte praestāre putārent. Quārē Caesar cōnstituit Nerviōs vincere.

Audīverat eōs trāns Sabim flūmen exercitum cōnstituisse, ubi impetum Rōmānōrum exspectābant. Proximae flūminī erant silvae, in quibus omnēs cōpiās tenēbant. Ab utrāque rīpā flūminis nāscēbantur collēs; in alterā cum essent hostēs, in alterā Caesar castra posuit.

Ut mōs erat cum hostibus appropinquāret, sex legiōnēs is praemīsit quae castra mūnīrent, equitātum ad flūmen mīsit quī hostēs pellerent. Sed cum hī ad rīpam vēnissent, Nerviī in eōs vehementer impetum fēcērunt, et usque ad vallum castrōrum Rōmānōrum persequēbantur. Cum mīlitēs in opere occupātī essent, quīdam praetereā longius aggeris petendī causā prōcessissent, tamen Caesar omnēs celeriter revocāvit, aciem īnstrūxit, signum pugnandī dedit.

Propter celeritātem hostium omnia nōn secundum ōrdinem reī mīlitāris fīēbant. In sinistrā parte aciēī īnstitūta erat decima legiō cui praeerat Labiēnus lēgātus; contrā hanc pugnābant sociī Nerviōrum, Atrebatēs nōmine; hī nē paulisper quidem resistēbant, sed in flūmen reiectī sunt; ad postrēmum vix ūnus superfuit.

Cum castra ā fronte quoque nūdāta essent, unde mīlitēs hostēs persequentēs discesserant, omnēs Nerviī, ab illō ductī quī summam imperī tenēbat, ad hunc locum contendērunt. Castra facile occupābant, quod cum vīdissent, eī quī cum impedīmentīs veniēbant perterritī fugiēbant.

Enuntiātum Cōnsecūtīvum

Perlegite iterum capitulum dē Enuntiātīs Fīnālibus. Deinde haec animadvertite.

Sententiās plānē explicō (vel explicāvī); itaque eās intellegitis (vel intellēxistis). Id est:

Tam plānē explicō ut intellegātis; vel
Tam plānē explicāvī ut intellegerētis.

Quodsī nōn plāna sed obscūra est (vel erat) explicātiō:

Tam obscūrē explicō ut nōn intellegātis; vel
Tam obscūrē explicāvī ut nōn intellegerētis.

Alia exempla:

Ratiō ea (tālis) est quae ab omnibus probētur.
Exemplum tam commodum dedit ut rem lūcidē explānāret.
Sententiās tam facilēs prōpōnam ut omnēs cōnscrībere possint.
Ūsum scrībendī tam singulārem magister habuerat ut nēmō scrīptūram legere posset.
Litterās ita scrīpserit ut classis significātiōnem nōn intellēxerit.
Tantō gladiō ūtēbātur ut virī vīrēs eius experīrī nōllent.

Dē Bellō Antīquissimō: Pars Altera

Itaque ēvēnit ut fortūna Rōmānōs paene dēsereret. Equitēs Trēverōrum, quī sociī erant, quoniam legiōnēs premī et hostēs castra obtinēre vidērent, ad suam cīvitātem revertērunt. Rōmānōs vīctōs esse et spem salūtis āmīsisse renūntiāvērunt. Sed Caesar, sīc ut saepe anteā fēcerat, et mīlitibus et centuriōnibus et tribūnīs et lēgātīs fidem integram habēbat; quam quidem opīniōnem virtūtis merēbantur.

Ad dextrum cornū profectus est, ut subsidium suīs ferret; sed Nerviī tam vehementer eōs premēbant ut duodecima legiō, et praesertim cohors quārta, vix resistere posset. Caesar prīmum mīlitī scūtum dētrāxit, quod ipse tam celeriter vēnerat ut omnia quae ad arma pertinērent sēcum nōn attulisset; deinde tam ācriter pugnāvit ut etiam vulnerātī peditēs ultrō similēs integrīs fierent et prīncipem sequerentur.

Multum adiuvābant legiō septima quoque et duae legiōnēs quibus negōtium fuerat ut post commeātuī subsidiō venīrent. Illī quidem quī ad ulteriōrem partem castrōrum fūgerant, quod timērent nē occīderentur, nōn iam perīculum vidēbant, et sine tēlīs pugnābant.

At hostēs Rōmānīs virtūte parēs erant; cum prīmī cecidissent, posterī in eōrum locum prōcessērunt, et corporibus eōrum īnstitērunt, ut quasi ā castellō vel turrī tēla in nostrōs conicerent. Neque ūllī ex multīs mīlitibus vulnus ā tergō accēpērunt.

Postrīdiē eius diēī, post victōriam Rōmānōrum nūntiātam, maiōrēs nātū Caesarī suōs pūblicē dēdidērunt. Ex senātū dīxērunt trēs sōlōs superesse, et sē potestātem suam tōtam āmīsisse, neque rēs pūblicās neque prīvātās iam habēre. Caesar eōs ōrātiōne benignē cohortātus est, neque obsidēs postulāvit; haec quoque beneficia illīs dedit; suōs vīcōs permīsit ut retinērent, et fīnitimīs, quī neque familiārēs neque necessāriī essent, imperāvit ut ab ūllā suspīciōne iniūriae sē suōsque prohibērent.

Castra et Proelium Caesaris

Equitātus
Equī
Currus
Hasta
Gladius
Mucrō
Scūtum
Castra
Agger
Turrēs
Impedīmenta

Ablātīvus Absolūtus

Sequuntur octo sententia, quibus illūstrantur genera cāsūs Ablātīvī Absolūtī quī appellātur. Sententiae bīnae scrīptae sunt, et rē vērā idem significant ambae quās sīc coniūnctās vidētis.

Cum lēx cognita esset, tum cōnsul officium nōn dēseruit.
Lēge cognitā cōnsul officium nōn dēseruit.

Cum prōvincia servāta esset, eā dē causā quaestor imperātōrī praemium dedit.
Prōvinciā servātā quaestor imperātōrī praemium dedit.

Cum ventus surgat, tamen magnum numerum nāvium nōn vidēmus.
Ventō surgente magnum numerum nāvium nōn vidēmus.

Sī soror parāta est neque caput movet, tum frāter hastam iacit.
Sorōre parātā neque caput movente hastam iacit.

Lara

Quondam fuit apud Rōmānōs puella pulcherrima, nōmine Lara. Huius pulchritūdinem mīrābantur omnēs, maximē tamen loquāx erat, neque ā prīmā hōrā diēī usque ad vesperum tacēbat. Iove quondam cum dēliciīs suīs colloquente, audīvit Lara, et omnia Iūnōnī nārrāvit. Hāc rē mox cognitā, Iuppiter valdē īrātus Laram comprehendit et, laniō terribilī adhibitō, perfēcit ut lingua puellae abscīderētur. Deinde Mercuriō imperāvit ut Laram ad concilia Īnferōrum dūceret, ubi linguā abscīsā in aeternum mūta manēret. Itaque deus, puellā comitante, ad rēgna Plūtōnis profectus est.

Sed Lara, linguā nōn iam sē movente, multō blandior erat quam anteā fuerat, et Mercuriō tantopere placuit ut, nūllō mōmentō temporis praetermissō, illam adamāret et in mātrimōnium dūceret. Ab hīs nātī sunt duo fīliī, quī Larēs appellātī sunt. Omnis domus Rōmāna hōs deōs prope focum habēbat; quōrum ad pedēs iacēbat canis semper lātrāns, quī significāret Larēs semper vigilāre et domum cūstōdīre.

Dē Vītā Caesaris

Gāium Iūlium Caesarem omnēs cōnsentiunt clārissimum fuisse Rōmānōrum; itaque quaedam dē illīus vītā nōbīs audienda sunt.

Dīcunt illum prīmīs annīs ā L. Sulla agitātum esse, quod ille iuvenem timuerit; et Caesarem quondam ā tālī fugā revertentem ā pīrātīs captum esse; quōs autem illum nōn necāvisse, sed pretiō līberāvisse. Hīs Caesar dīxerat sē omnēs crucī affīxūrum esse, quod quidem nōn crēdidērunt; sed statim reversus tōtam manum cruce necāvit, quamquam propter misericordiam prīmum iugulāvit.

Dictum est illum quondam, in Hispāniā imāginem Magnī Alexandrī vīdisse, et ingemuisse quod nihil dum ā sē memorābile āctum esset, in aetāte quā iam Alexander orbem terrārum subēgisset.

Audīmus illum post bella Gallica fīnīta, cum Pompēius illum arma trādere iusserit, ad Rubicōnem flūmen cōnstitisse, quod sī flūmen trānsīverit bellum cīvīle statim fīat. Sed mox dīxit "Iactā āleā ēsto," et trānsiit.

Aiunt illum quondam cum aliīs apud hospitem cēnāvisse; sed quod asparagī unguentō nōn oleō parātī sint, cēterōs recūsāvisse. Ille autem dīxit satis malum esse cibum hospitis recūsāre, sed quī urbānitātem alterīus calumniārētur, ipsum suam urbānitātem negāre.

Nārrātur illī quondam nūntiātum esse Pharnacem rēgem in Pontō contrā populum Rōmānum cum aliīs rēgibus coniūrāre; quod cum Caesar audīverit, rēgem tam celeriter vīcisse ut hunc nūntium remīserit: "Vēnī, Vīdī, Vīcī."

Iam ad mortem illīus pervēnimus. Multī Rōmānī eum ōdērunt, quod rēx esse vult. Semper vīta eius perīculōsior fit. Dīcit illī haruspex quīdam: "Cavē perīculum, quod nōn ultrā Mārtiās Īdūs prōferētur." Multa sunt portenta. Īdibus Mārtiīs in senātum venit. Coniūrātī eum circumstant. Casca cōnfodit. Brūtum videt Caesar. "Et tū, Brūte," Graecē exclāmat, et vīgintī tribus vulneribus cōnfossus animam agit.

Poemata

Humtius Dumtius

- Humtius in mūrō requiēvit Dumtius altō;
- Humtius ē mūrō Dumtius heu cecidit.
- Sed nōn rēgis equī, rēgīnae exercitus omnis,
- Humtī, tē, Dumtī, restituēre locō.

Mea Maria

- Ō mea Maria,
- tōta contrāria,
- quid tibi crēscit in hortō?
- Testae et crotalī
- sunt mihi flōsculī,
- cum hyacinthinō sertō.

Hei Didulum

- Hei didulum, atque iterum didulum. Fēlēsque Fidēsque.
- Vacca super lūnae cornua prōsiluit.
- Nesciō quā catulus rīsit dulcēdine lūdī;
- Abstulit et turpī lānx cochleāre fugā.

Corium Rēgīna

- Cordium Rēgīna fēcit
- quam suāvissimās placentās
- diē dīligēns aestīvō.
- Cordium Fūr ille prīmus,
- prīnceps īdem prīmō nātus,
- fūrābātur hās placentās,
- penitusque subtrahēbat.
- Cordium Rēx īrācundus
- nōrat perditās placentās,
- ācriterque verberāvit
- Fūrem simul fīliumque.
- Reddiditque Fūr placentās,
- prīnceps īdem prīmō nātus,
- cordium Fūr ille prīmus,
- neque rūrsum spoliāvit.

Mica Parva Stella

- Mīca, mīca, parva stēlla,
- mīror quaenam sīs tam bella,
- splendēns ēminus in illō,
- alba velut gemma, caelō.
- Quandō fervēns sōl discessit,
- nec calōre prāta pāscit,
- mox ostendis lūmen pūrum,
- micāns, micāns per obscūrum.
- Tibi, noctū quī vagātur,
- ob scintillulam grātātur;
- nī micārēs tū, nōn scīret
- quās per viās errāns īret.
- Meum saepe thalamum lūce
- speculāris cūriōsa;
- neque carpseris sopōrem
- dōnec vēnit sōl per auram.

Rubicilla

- Strīdet ventus Boreālis,
- imber ingruet nivālis:
- quō sē vertet hōrā in illā
- Rubicilla?
- In grānāriō sedēbit,
- plūmeā tepēns fovēbit
- molle caput sub axillā
- Rubicilla.

Citharistae Fīlius

- Ille citharistae fīlius,
- Thomās, Thomās nōminātus,
- porculō surrēptō currit:
- porcus cito mandūcātus,
- Thomās, cito verberātus,
- ululāns per vīcum fūr it,
- ululāns per vīcum furit.

Nostrī Professōrēs

- Nōs dum pilā lūdimus,
- victī seu victōrēs,
- vel in circō currimus,
- rapidī cursōrēs,
- vel in turbā tollimus
- cōnsonōs clāmōrēs,
- tum nōn tantī facimus
- nostrōs professōrēs.
- Sed sī scamna premimus
- multōs per sūdōrēs,
- et cum cūrā volvimus
- improbōs labōrēs,
- et in ōre sentīmus
- surgere rubōrēs,
- magis iam suspicimus
- nostrōs professōrēs.
- Tum in exāminibus
- quantī sunt horrōrēs.
- Paenitet nōs penitus
- nōn mūtāsse mōrēs.
- Inter nōs aspicimus
- vultuum pallōrēs,
- et timēmus funditus
- nostrōs professōrēs.
- Sed sī perrēptāvimus
- tantōs hōs terrōrēs,
- hilarēs resurgimus
- ut ex imbre flōrēs.
- Alacrēs requīrimus
- veterēs amōrēs,
- nec iam tantī facimus
- nostrōs professōrēs.

Gaudeāmus Igitur

- Gaudeāmus igitur,
- iuvenēs dum sumus;
- post iūcundam iuventūtem,
- post molestam senectūtem,
- nōs habēbit humus.
- Ubī sunt, quī ante nōs
- in mundō fuēre?
- Trānseās ad superōs,
- albeās ad īnferōs,
- quōs sī vīs vidēre.
- Vīta nostra brevis est,
- brevī fīniētur;
- venit mors vēlōciter,
- rapit nōs atrōciter,
- nēminī parcētur.
- Alma māter flōreat,
- quae nōs ēducāvit,
- cārōs et commīlitōnēs,
- dissitās in regiōnēs
- sparsōs, congregāvit.
- Vīvat et rēpūblicā
- et quī illam regit,
- vīvat nostra cīvitās,
- Maecēnātum cāritās.
- Quae nōs hīc prōtegit.

Integer Vītae

- Integer vītae, scelerisque pūrus
- nōn eget Maurīs iaculīs neque arcū,
- nec venēnātīs gravidā sagittīs,
- fusce, pharetrā;
- sīve per Syrtēs iter aestuōsās
- sīve factūrus per inhospitālem
- Caucasum, vel quae loca fābulōsus
- lambit Hydaspēs.
- Namque mē silvā lupus in Sabīnā
- dum meam cantō Lalagēn, et ultrā
- terminum cūrīs vāgor expedītīs,
- fūgit inermem.

Ō Venerēs Cupīdinēsque

- Lūgēte, ō Venerēs Cupīdinēsque;
- et quantum est hominum venustiōrum.
- Passer mortuus est meae puellae.
- Passer, dēliciae meae puellae,
- quem plūs illa oculīs suīs amābat:
- nam mellītus erat suamque nōrat
- ipsam tam bene quam puella mātrem.
- Nec sēsē ā gremiō illīus movēbat,
- sed circumsiliēns modo hūc, modo illūc,
- ad sōlam dominam usque pīpilābat.
- Quī nunc it per iter tenebricōsum
- illūc, unde negant redīre quemquam.
- At vōbīs male sit, malae tenebrae
- Orcī, quae omnia bella dēvorātis:
- tam bellum mihi passerem abstulistī.
- Vae factum male! Vae miselle passer,
- tuae nunc operā meae puellae
- flendō turgidulī rubent ocellī.

Rōmulī Nepōs

- Dīsertissime Rōmulī nepōtum,
- quot sunt quotque fuēre, Mārce Tullī,
- quotque post aliīs erunt in annīs,
- grātiās tibi maximās Catullus
- agit, pessimus omnium poēta,
- tantō pessimus omnium poēta
- quantō tū optimus omnium es patrōnus.

Fīnis